جایگاه علمی پروفسور حسابی در علم فیزیک کجاست؟ پروفسور سید محمود حسابی بی شک یکی از فیزیک دانان خبره و صاحب نام تاریخ ایران معاصر است تا آنجا که او را به عنوان پدر علم فیزیک ایران میشناسند. زحماتی که ایشان در جهت پیشرفت علم فیزیک در کشور ایران انجام داده اند بر کسی پوشیده نیست بماند که فعالیت ها و خدمات اجتماعی ایشان نیز به جایگاه برجسته استاد افزوده است.
سید محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ هجری شمسی از خانواده ای با اصالتی تفرشی در تهران متولد شد. تلاش ها و فعالیت های ایشان در جهت توسعه دانشگاه ها و مراکز علمی و همچنین بنیان گذاری علوم نوین در کشور باعث انقلابی در سیستم علمی آن زمان شد.
این قضیه در کنار همه ی کتاب ها و مقاله های استاد و تربیت دانشجویان ممتاز برای نسل آینده و خدمات دیگر از قبیل:
- ساخت اولین رادیو در کشور در سال ۱۳۰۷
- نصب و راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران در سال ۱۳۱
- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در سال ۱۳۱۰
- تعیین ساعت ایران در سال ۱۳۱۱
- بنیان گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در سال 1330
- احداث مرکز تحقیقات و راکتور اتمی دانشگاه تهران در سال 1330
- پایه گذاری موسسه استاندارد ایران در سال 1333
قرار می گیرد که فقط بخشی از فعالیت های عام المنفعه حسابی می باشد. پس از حدود ۷۰ سال ممارست برای اندوختن و گسترش علم سرانجام استاد در ۱۲ شهریور ۱۳۷۱ هجری شمسی در بیمارستان دانشگاه ژنو به سرای باقی پیوست.
با این توضیح مختصر از زندگی حسابی، اکنون قصد داریم تا به جایگاه علمی او را در فیزیک بررسی کنیم و همینطور به رابطه دکتر حسابی و اینشتین هم بپردازیم، پس با ما همراه باشید.
جایگاه حسابی درعلم فیزیک
پروفسور سید محمود حسابی پس از اخذ مدرک لیسانس در رشته های ادبیات و زیست شناسی و فارغ التصیلی در دو رشته مهندسی راه و ساتمان و مهندسی برق، به علم فیزیک علاقه مند شدند و پس از مشورت با پروفسور فابری تصمیم گرفتند تا که در این رشته به ادامه ی تحصیل بپردازند.
ایشان در دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل و تحقیق در این زمینه پرداخت و در سال ۱۹۲۷ میلادی (1305 هجری شمسی) موفق شد تا مدرک دکترای فیزیک خویش را با ارائه مقاله ای با موضوع حساسیت سلول های فتو الکتریک با درجه عالی در سن 25 سالگی اخذ کند.
لازم به اشاره این قضیه است که پروفسور سه نظریه در حوزه فیزیک داشتند که شامل: حساسیت سلول‌های فتوالکتریک، بی‌نهایت بودن ذرات و عبور نور از مجاورت ماده می باشد.
دکتر حسابی و اینشتین
حسابی در مورد نظريه بي نهايت بودن ذرات با دانشمندان اروپايي معتددی مکاتبه و ملاقات مي کند و تمامشان به اتفاق سفارش مي کنند که بهتر است او با دفتر پروفسور اينشتين تماس بگيرد.
روایت ملاقات دکتر حسابي و اینشتیناز زبان استاد چنین نقل می شود: زمانی که براي نخستین بار با بزرگ ترين دانشمند فيزيک جهان آلبرت اينشتين ملاقات کردم، او را بسیار ساده، آرام و متواضع دیدم.
نظريه خویش را به او توضيح دادم. پس از اين که کاغذ هاي محاسباتي من را دید، گفت که يک ماه ديگردوباره به ملاقات من بیا. بعد از يک ماه زمانی که مجدد به دیدار اينشتين رفتم، به من گفت:
من به عنوان کسي که در فيزيک تجربه دارم، مي توانم به جرات بگويم نظريه شما در آينده‌اي نه چندان دور، علم فيزيک را دگرگون خواهد کرد ولی بايد بر روي نظريه ات بيشتر کار کني. من به دستيارم خواهم گفت که همه امکانات مورد نیاز را در اختيار شما قرار دهد.
بعد از مدت‌ها تحقيق، سرانجام نظريه خود را آماده کردم و درخواست جلسه دفاعيه را به دانشگاه پرينستون ارسال کردم و روز دفاع تعیین شد. در آن روز در همان لحظه ورود به سالن، اينشتين رو به روی من ايستاد و احترام گذاشت و در پی او دانشمندان و استادان دیگر نیزایستادند.
من پاي تخته رفتم و تلاش کردم با عجله نظراتم را بگويم که پروفسور اينشتين بنده را صدا کرد و گفت: چرا با عجله؟ گفتم: قصد تلف کردن زمان شما و استادان را ندارم اما او با محبت گفت: شما اکنون پروفسور حسابي هستيد، من و ديگران دانشجوي شما؛ پس وقت ما کاملا در اختيار شماست.
عکس دکتر حسابی و اینشتین
یکی از قضیه های پر طرفدار درباره استاد حسابی داستان ملاقات او با آلبرت انیشتین می باشد. بعضی ها حتی پا را فراتر می گذارند و می گویند که پروفسور حسابی شاگرد آلبرت انیشتین بوده است.
بهترین شاگرد آلبرت اینشتین بوده و…. سال ها قبل عکس هایی از دکتر حسابی و اینشتین در فضای مجازی پخش می شود که این قضیه ابهامات زیادی در پی خود دارد. پسر پروفسور حسابی در مورد این عکس ها و صحت آن نظر متفاوتی داشت.
او که پیش از این در مورد رابطه دکتر حسابی و اینشتین اینطور روایت کرده بود: پدرم سه سال با اینشتین گذرانده است. یک دوره یک ساله و یک دوره دو ساله. آزمایشگاه دانشگاه شیکاگو را نیز به سفارش اینشتین در اختیار پدرم گذاشتند. گذشته از همه این ها، این انتقدات آقایان اصلاً مربوط به بنده و حرفهای من نیست.
مهندس ایرج حسابی با انتقاد شدید از پخش این عکس ها گفت: پدرم عکسی با آلبرت اینشتین ندارد. این تصویر را هم پخش کرده اند تا آبروی حسابی را ببرند. یک نفر شبی با دوستانش حرف میزده که ما باید چه کار کنیم تا آبروی استاد حسابی را ببریم.
یکی از دوستان او که من را قسم داده تا نامش را نبرم، به بنده گفت این شخص در آن جلسه، عکس کورت گودل (ریاضی دان، منطق دان و فیلسوف اتریشی) را آورد و گفت این عکس را به عنوان عکس دکتر حسابی و اینشتین پخش می کنیم. رفقایش بهش گفته اند که این مرد لاغر است ولی محمود حسابی لاغرنبود.
او هم گفته اشکالی ندارد، مثلاً عکس دوران جوانی پروفسور حسابی است. به من چه ربطی دارد؟ چرا بنده باید پاسخگوی این عکس جعلی باشم؟ آن ها پخش کردند و سپس گفته اند ایرج حسابی گفته این ها عکس های پدر من استاد حسابی است.